Fatih Sultan Mehmet (Kısaca Hayatı ve Eserleri)

Fatih Sultan Mehmet, günümüzde, İstanbul’un fethi ile sık gündeme gelen bir tarihi kişilik. Ancak ömrü boyunca yaptığı tüm idari, askeri hamleleri incelediğimizde aslında bir plan ve program dahilinde olduğunu görürüz. Bu bağlamda İstanbul’un fethi, büyük resmin bir parçasıdır.

Fatih Sultan Mehmet’in bilge kişiliği, mimariye ve sanata olan saygısı; Ayasofya gibi birçok paha biçilmez eserin günümüze miras kalmasını sağlamıştır. Zira Fatih’in İstanbul’daki ilk icraatlarından biri, Bizans’ın çöküş yıllarında ihmal edilmiş olan Ayasofya’yı onarmak ve ibadete açmak olmuştur.

Fatih Sultan Mehmet döneminde buna benzer gibi birçok tarihi eser korunmuş ve günümüze ulaşmıştır. Buna ek olarak da Topkapı Sarayı gibi Osmanlı’nın klasik mimarisini temsil eden bir saray inşa edilmiştir.

Fatih Sultan Mehmet, ayrıca gayrimüslim halklara kol kanat germiş ve İstanbul’da mozaik misali farklı kökene, inançlara ve kültürlere sahip insanların bir arada yaşayacağı ortamı oluşturmuştur. Dolayısıyla İstanbul, Bizans dönemindeki gibi bir dünya başkenti olma özelliğini korumuştur.

Fatih Sultan Mehmet Hayatı ve Eserleri

Fatih Sultan Mehmet, Osmanlı tarihinde Kanuni Sultan Süleyman ile birlikte ilk akla gelen padişahtır. Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk anayasasını hazırlayan ve İstanbul’u Türk-İslam mimarisi ile tanıştıran Fatih Sultan Mehmet kısaca kimdir ve  hayatı boyunca neler yapmıştır? Bu yazıda Fatih Sultan Mehmet hakkında özet bilgi paylaşacağız.

1. Şehzadelik Dönemi

Ankara Savaşı’ndaki (1402) mağlubiyet ve Timur istilasının yarattığı şokun etkisinden yeni kurtulan Osmanlı, toparlanma evresindeydi. Sultan Mehmet, hem Balkanlar’a hem de Anadolu’ya yayılmaya başlayan bu Türkmen Beyliği’nde doğdu.

Beyliğin, Doğu ticaretini denetim altına alabilecek konumda olması, Hristiyan Avrupa’nın düşmanca bir tutum takınmasına yol açıyordu. Avrupa ülkeleri, Bizans İmparatorluğu’nu kaçınılmaz çöküş sürecinden kurtarmaktan çok, kendi ticaret kolonilerini ve alışveriş imkanlarını sürdürme endişesi içindeydi.

İyi eğitim almış bir hükümdar olan Sultan II.Murad, oğlunu da aynı titizlikle yetiştirdi. Şehzade Mehmed, Anconalı Ciriaco gibi hümanistlerle tanışma ve çeşitli alanlarda kitap okuma imkānı buldu.

1451 yılında, daha yirmi yaşındayken tahta çıktı ve bütün yaşamı boyunca tek bir hedefe yöneldi: İtalyan şehir devletlerinin gücünü kırmak ve Doğu Akdeniz ticaretini denetim altına almak. Ömrünü bu büyük stratejik hedefin gerçekleşmesine adadı.

Dolayısı ile onun kurduğu temeller üzerinde yükselen Osmanlı, 20.Yüzyıl’a kadar ayakta kalabilmişse; Fatih Sultan Mehmet’in kardığı harcın etkisi büyüktür. Bunda Fatih’in yürürlüğe koyduğu Kanunname-i Ali Osman anayasasının da büyük katkısı vardır.

2. İstanbul’un Fethi

Konstantinopolis’in fethedilmesi bu programın yalnızca ilk adımı olmakla birlikte, jeopolitik ve simgesel öneme sahipti. Fatih, 1452’de Rumeli Hisarı’nı inşa ederek, Karadeniz’i yabancı gemilere kapatmıştı. Yabancı gemiler, İstanbul Boğazı’ndan geçiş imkanını çok sonraları, Mısır Hıdivi Mehmet Ali Paşa’nın isyanı sonucu Osmanlı İmparatorluğu açmaza düşünce 1840’ta imzalanan Londra Antlaşması ile bulabildiler.

Simgesel bakımdan kent, Hz.Muhammed’in döneminden beri hep İslam’ın nihai hedefi olmuş, hatta onun fethi kıyamet günü olarak görülmüştü. Fatih Sultan Mehmet bu fetihle, yalnızca, varlığını 1500 yıldan beri sürdüren bir imparatorluğu yıkmakla kalmıyor, aynı zamanda onun mirasına sahip çıkıyordu.

Fatih Sultan Mehmet’in İtalyan kent devletleri olan Venedik ve Ceneviz ile olan ilişkileri, İtalya’nın en güney noktasındaki Otranto’ya asker çıkarması gibi olaylar, Avrupa’da halen bilinirliğini korumaktadır.

3. Fatih Sultan Mehmet ve Venedik

Bu nedenle İstanbul’u fethettikten sonra, birçok sefere çıktı. İlk olarak, Anadolu’da kalan son beylikleri kendisine bağladı. Sonra da, artık kapanmış olan Bizans döneminin izlerini silmeye girişti ve bu amaçla, Trabzon’da Pontus Rum İmparatorluğu’nu, Balkanlar’da Atina Dükalığı’nı, Mora Prensliği’ni ve Sırbistan Krallığı’nı tasfiyeye yöneldi.

Bu yönelişin bir diğer amacı da, Venedikliler ve Cenevizliler’in (yani İtalyan şehir devletlerinin) etki alanına girmiş toprakları kendi denetimine alma isteğiydi.

Bu ilk fetih dönemi 1461’de Trabzon’un alınmasıyla noktalandı ve Fatih Sultan Mehmet, 1463 yılından itibaren doğrudan Venedik’e saldırdı. Savaş, karada ve denizde 16 yıl sürdü. Venedik’in silahlandırdığı Arnavutlar Osmanlı ordularına göz açtırmadı.

4. Roma’nın Fethedilmesi Hayali

Nihayet Osmanlılar, Adriyatik kıyısına ulaşmayı Eğriboz Adası’nı ve Venedik’in Yunanistan’daki topraklarının bir bölümünü ele geçirmeyi başardılar. Bu arada Fatih, Kırım’ı fethederek buraya yerleşmiş olan Ceneviz kolonilerini de ortadan kaldırmıştı.

1479’da barış antlaşmasının imzalanmasından sonra Fatih’in orduları, bir yandan Rodos’u kuşatırken, bir yandan da İtalya’ya yöneldiler. Puglia bölgesine çıkarma yaparak Otranto’yu ele geçirdiler.

5. Fatih Sultan Mehmet Kaç Yaşında Öldü?

Fatih Sultan Mehmet, 1481’de, elli bir yaşında, yeni bir sefere hazırlanırken öldü. Bütün Rönesans dönemi hükümdarlarının kurduğu, İtalya’yı ele geçirme hayalini gerçekleştirmeye çalışmıştı. Bu sırada Venedikli Gentile Bellini ve Constanzo Ferrara’yı İstanbul’a getirip Topkapı Sarayı’nı güzelleştirmişti.

Beylik olarak devralıp, bir devlete dönüştürdüğü Osmanlı’yı torunlarına miras bıraktı. Kanuni Sultan Süleyman gibi meşhur torunları da onun izinden ilerledi, fakat hiçbiri İtalya hayalini gerçekleştirmeyi başaramadı.

Sultan Mehmet Yazısı Kaynakları

Bu yazıda, Prof. Stefanos Yerasimos’un, Tarih Vakfı Yurt Yayınları’ndan 2000 yılında yayımlanan İstanbul İmparatorluklar Başkenti isimli eserinden bazı alıntılar vardır. (Sf. 212). İstanbul İmparatorluklar Başkenti isimli eser, şehrin bin yıllara dayanan köklü tarihini sevdirecek ve benimsetecek bir başyapıttır ve kesinlikle tavsiye edilir.

Yazıda kullandığım görselleri yapay zeka ile ürettim. ChatCPT’nin Dalle adlı görsel üretme programına mümkün olduğu kadar detaylı ve doğru bilgiler vererek, Fatih Sultan Mehmet’in hayat hikayesini renklendirmeye çalıştım.

Elbette yapay zeka bizim istediğimiz mükemmellikte çıktılar vermeyebiliyor. Bu sebeple görsellerde bazı tarihsel hatalar olabilir. Ancak yine de resimlerin okurların hayal gücünü besleyeceğine inandığım için yazıyı onlarla süslemekte bir sakınca görmedim.

Fatih Sultan Mehmet’in Kısaca Hayatı by Serhat Engül