Büyük Selçuklu Devleti, Orta Asya’daki ana vatandan kopup, Batı’ya göç eden ilk Türk halklarından oluşuyordu. İran civarlarına yerleşen Selçuklu Türkleri, Tuğrul Bey’in önderliğinde müthiş bir imparatorluk kurdular. Selçukluların öyküsü, Türk tarihinin dönüm noktalarını içeriyor.
Bu okuma parçasında Büyük Selçuklu Devleti‘nin tarihi hakkında özet bilgiler bulabilirsiniz. Selçuklu Devleti’nin kuruluşu, en ünlü sultanları ve yıkılışı ile ilgili bilgilere, başlıkları takip ederek kolayca ulaşabilirsiniz.
Büyük Selçuklu Devleti Tarihi ve Haritası
Büyük Selçuklu Devleti tarihi, Orta Asya’da başlıyor. Kökenleri Çin ve Moğolistan yakınlarında olan Türkler, Moğollar ile birlikte Orta Asya’da yıllarca at koşturdular. İki taraf da birbirinin ordusunda savaştı ve zaferler kazandı. Bazen de birbirleri ile mücadele ettiler.
Aşağıdaki satırlarda 10 madde halinde Büyük Selçuklu Devleti hakkında bilgi bulabilirsiniz. Ayrıca Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılışından sonra Anadolu Selçuklu Devleti’nin yükselişini inceleyeceğiz. Tarihseverlere keyifli okumalar dilerim.
1. Selçuklu Türkleri’nin Batı’ya Göçü
Büyük Selçuklu Devleti, Türk tarihinde çok özel bir yere sahiptir. Çünkü o döneme kadar Orta Asya’da yaşamış olan Türk boylarından Batı’ya kalıcı olarak göç eden ve yerleşen ilk Türk siyasi yapılanmasıdır.
Selçukluların Türklerin yönünü Batı istikametine çevirmesi ve Avrupa yönündeki fetih politikası, Osmanlı Padişahları döneminde de aynı şekilde devam etti. Selçuklular, kısa ve öz bir deyimle Osmanlı İmparatorluğu’nun da kurucu öncüleri ve atalarıdır.
2. Büyük Selçuklu Devleti Nerede Kuruldu?
Büyük Selçuklu Devleti günümüzün İran sınırları içinde kalan İsfahan kentinde kuruldu. Ancak Selçuklular İran topraklarına göç edinceye kadar Orta Asya’da yaşadılar. Bunun da uzunca bir hikayesi vardır.
Türklerin Anadolu’yu fethedip, kendilerine vatan edinmesi yolunda iki önemli savaş oldu. Bunlardan biri Dandanakan Savaşı, bir diğeri de Malazgirt Savaşı idi. Bu savaşların hangi noktalarda gerçekleştiğini üstteki Büyük Selçuklu Devleti haritası üzerinde görebilirsiniz.
Orta Asya’da Yaşayan Göçebe Türk Boyları
Türk boyları, asırlar boyunca Orta Asya’da yaşadılar. Moğol kavimleri ve Türk kavimleri birbiri ile iç içe geçmişti ve birbirlerinin ordularında askerlik yaptılar. Çokça devletler kuruldu ve yıkıldı. Ortak düşman ise Çin’di.
Çin bu boyların bir araya gelip kuvvetli bir birlik oluşturmaması için birçok entrika tertip etti ve onları zayıflatmak ve dağıtmak için her türlü stratejiyi uyguladı.
Çin Seddi Neden İnşa Edilmişti?
Çin İmparatorluğu da kendini savunmak zorundaydı. Çünkü Türkler ve Moğollar çok hareketli (göçebe) olduğu gibi, amansız savaşçılardı ve yerleşik hayata geçmiş olan Çinlilerin topraklarına yağma yapıyor ve zarar veriyorlardı. Çin de bunları önlemeye çalışıyordu. Dünyanın en uzun duvarı olan Çin Seddi Türk ve Moğol akınlarını durdurmak için inşa edildi.
Bu şekilde bir kavga uzun yıllar sürdü gitti. Buna ek olarak Moğollar ve Türkler de birbiri ile zaman zaman kavga ettiler ve savaşa tutuştular. Türkler ve Moğollar çekirdekten yetişme savaşçılar olduğu için, dünyanın çeşitli ordularından talep görüyorlardı. Lejyonerliğin (paralı askerlik) önemli bir meslek olduğu Orta Çağ‘da, bazı Türk boylarından askerlerin büyük imparatorlukların ordularında savaştığı da görülmüştür.
Selçuklu Çift Başlı Kartalı
Orta Asya Türkleri’nin yaygın olarak kullandığı sembollerden biri kartaldı. Selçuklu Devleti’nin bayrağı üzerinde de çift başlı kartal armasını görürüz. Oldukça etkileyici olan bu figür günümüzde halen Türk Silahlı Kuvvetleri ve Polis Teşkilatı (Çevik Kuvvet) armalarında kullanılmaktadır.
3. Büyük Selçuklu Devleti’ni Kim Kurdu?
Büyük Selçuklu Devleti’ni, Türk boylarını bir bayrak altında toplayan ve başarılı askeri manevraları ile Abbasi Halifeliği‘nin takdirini kazanan Tuğrul Bey kurdu.
Türklerin Oğuz boyları, Orta Asya’dan günümüzün Mezopotamya topraklarına doğru göç ettiler. Başlangıçta Anadolu ile bir alakaları yoktu. Büyük Selçuklu Devleti adıyla bir devlet oluşmaya başladı ve başına Tuğrul Bey geçti.
Öyle ki, Abbasi Halifesi Tuğrul Bey’i Doğu ve Batı’nın hükümdarı ve Halifeliğin koruyucusu ilan etti. Bu elbette büyük bir onurdu. Tuğrul Bey’in yanında ona yoldaşlık eden bir lider olarak Çağrı Bey de vardı.
4. Malazgirt Savaşı’nda Selçuklular ve Bizans
Selçuklu Devleti günümüzün İran, Irak ve Suriye topraklarında yayılınca Bizans İmparatorluğu’nu da çevrelemiş oldu. Artık bir savaş kaçınılmaz hale gelmişti. 1071 yılında Sultan Alp Arslan ve Romen Diyojen (Bkz: Romanos IV Diogenes) arasında Malazgirt Ovası’nda büyük bir savaş patlak verdi.
Malazgirt Savaşı sırasında Alp Arslan, Bizans imparatorunun ordusunu kuşattı ve büyük bir kısmını yok etti. Doğu Roma (yani Bizans) imparatoru esir düştü, ki Bizans’ın 1100 yıllık tarihinde bu hiç olmamıştır.
İmparator Romen Diyojen, ağır bir barış antlaşması imzalatılarak serbest bırakıldı. Ancak rakip hanedan üyeleri, onu daha İstanbul’a (o zaman Konstantinopolis olarak anılıyordu) gelmeden durdurdu ve gözüne mil çekti. Kör edilen imparator, İstanbul’daki Kınalıada‘da bir manastıra kapatıldı ve orada öldü.
Resimde merkezde sıkışmış olan Bizans ordusunun üzerine Alp Arslan önderliğinde saldırılıyor. Tepelerin ardında saklanan Selçuklu süvarileri, kanatlara açılarak Bizans ordusunu kıskaca alıyor.
Sarı ve kızıl sakallı Viking askerleri ise Bizans imparatorunun özel muhafız birliğiydi. O gün Bizans’ın en iyi çarpışan birliği, paralı askerlerden oluşan Vareg Muhafız Gücü (Bkz: Varangian Guard) oldu. Ancak yine de imparatoru esir düşmekten kurtaramadılar.
5. Selçuklu Devleti Nasıl ve Neden Yıkıldı?
Selçuklu Türkleri, Doğu’dan göç ettiler ve büyük bir askeri güçle önüne geleni katıp götürdüler. Yerleştikleri topraklarda öylesine güçlendiler ki, Bizans gibi köklü bir imparatorluk bile onlarla başa çıkamadı.
Ancak Melikşah‘ın hükümdarlığı sonrasında Selçuklular zayıflamaya başladılar. Güçlü bir lider başa gelmediği gibi, Haçlı Seferleri başladı ve sonu gelmez Haçlı akınları sebebiyle “Büyük” olarak bildiğimiz Selçuklu Devleti yıkıldı. Böylece Anadolu Selçukluları bölgedeki en önemli Türk devleti haline geldi.
6. Anadolu Selçuklu Devletinin Kuruluşu
Anadolu Selçuklu Devleti, Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’ya giren Türkler tarafından kurulmuştu. Bir dönem Büyük Selçuklu Devleti ile eş zamanlı olarak var oldular. Türkler, Anadolu’da çok müreffeh bir devlet kurup, hoşgörü ile halkları birlikte yaşattılar.
Anadolu’nun Rum ve Ermeni halkları, Selçuklu Türkleri ile birlikte yüzyıllarca iç içe yaşadı ve güzel bir mozaik oluşturdu. Günümüzün Anadolu kültürünün temelleri o zaman atıldı.
7. Anadolu Selçuklu Devleti’ni Kim Kurdu?
Anadolu Selçuklu Devleti’ni, Kutalmışoğlu Süleyman Şah kurdu. Bu ünlü lider, tarih kaynaklarında I. Süleyman Şah olarak geçer. Son yıllarda türbesi ile gündeme gelen Osman Gazi’nin dedesi Süleyman Şah ile karıştırmamak gerekir.
8. Anadolu Selçuklu Devleti Nerede Kuruldu?
Anadolu Selçuklu Devleti, İç Anadolu ve Doğu Anadolu’yu içine alan bir bölgede kuruldu. Konya (eski adıyla Iconium) yeni devletin başkentiydi. Anadolu Selçuklu Devleti’nin gelmiş geçmiş en ünlü Sultanı ise Kılıç Arslan‘dır.
9. Anadolu Selçuklu Devletinin Eserleri
Anadolu Selçuklu Devleti’nin en güçlü olduğu dönemlerde Anadolu‘ya birçok kervansaray, imarethane, mescit, darüşşifa (hastane), cami ve saray yapıldı.
Bu eserlerin ayakta kalan kısmını görebilmek için Anadolu‘yu dolaşmak gerekir. Ancak kısa yoldan fikir sahibi olmak isterseniz, İstanbul’daki Miniatürk Müzesi’nde birçoğunun maketi ve tanıtımı vardır.
Mevlana Celaleddin Rumi gibi büyük bir Türk alimi ve felsefecisi de bu refah ortamında yaşadı. Mevlana’nın Tasavvuf Felsefesi bugün tüm dünyada bilinir hale geldi.
10. Anadolu Selçuklu Devleti Neden Yıkıldı?
Selçuklular Doğu‘dan gelmiş ve Batı‘yı fethetmişlerdi. Sonrasında ise aynı kaderi kendileri yaşadılar. Anadolu Selçuklu Devleti, 1243 yılındaki Kösedağ Savaşı ile yıkıldı. Orta Asya’dan gelen güçlü Moğol orduları, çöküşte olan Selçuklu Türklerini darmadağın etti.
Beylikler Dönemi ve Osmanlı’nın Doğuşu
Ancak Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılıp, Anadolu Selçuklu Devleti’nin doğması gibi, bu son da yeni bir başlangıca vesile oldu. Anadolu Selçukluları’ndan kalan Anadolu topraklarında Türk Beylikleri kuruldu. Bu beyliklerden bir tanesi Bizans’a komşuydu.
Bizans içindeki taht kavgalarını iyi değerlendiren Osmanlı Beyliği, küçük bir toprak parçasından başlayarak devasa bir imparatorluğa dönüştü. Osmanlı İmparatorluğu‘nun 1299 yılında başlayan öyküsü, 600 yıldan fazla sürdü.
Osmanlılar, Büyük Selçuklu Devleti’nden aldıkları geleneklerin çoğunu yaşattılar. Osmanlı’nın ilk iki başkenti olan Bursa ve Edirne‘deki tarihi eserler, ve İstanbul‘daki Topkapı Sarayı, Selçukluların Orta Asya’dan getirdiği mirasın birer uzantısıdır.
Büyük Selçuklu Devleti Tarihi Hakkında Bilgi by Serhat Engül
Leave a Reply