Göreme Açık Hava Müzesi, Kapadokya’nın en çok ziyaret edilen yeri olarak dikkat çekiyor. 1985’te UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne dahil edilen Göreme, adeta bir doğa harikası.
Erken Hristiyanlık döneminden beri önemli bir yerleşim yeri olan Göreme, özellikle Orta Çağ’dan kalma birçok şapel, kilise ve manastıra ev sahipliği yapıyor. Bu ibadet yerlerinin çoğu volkanik kayaların insanlar tarafından basit araç gereçlerle şekillendirilmesiyle yapılmış.
Birçok sanat tarihçisine göre Göreme’deki kiliseler, Hristiyanlık sanatının ilk örneklerini içeriyor. İlk Hristiyanların yaşadığı Kapadokya, Rönesans’a kadar uzanan Hristiyan sanatının izini sürebileceğiniz yerlerden biri.
Göreme Vadisi’nin Tarihi
Göreme Vadisi’nin tarihi, Hitit Uygarlığı dönemine kadar uzanıyor. Asurlular ve Pers İmparatorluğu’nun da varlık gösterdiği bölgenin esas gelişimi ise Roma dönemine denk geliyor.
Roma İmparatorluğu‘nun Hristiyanlığa karşı sert önlemlerinden kaçan insanlar, bu bölgedeki kaya oyuklarına ve tünellere yerleşmeye başladılar. Roma’nın uyguladığı sert politikalar 3. ve 4. yüzyıllarda zirveye ulaştığında, Kapadokya’da yeraltı şehirleri kurulmuştu. Günümüzde ziyaret edilebilen bu yeraltı şehirlerinde binlerce insan yaşıyordu.
Savaş dönemlerinde yeraltı şehirlerine sığınan topluluklar, barış döneminde ise Kapadokya’nın vadilerinde yaşıyorlardı. Bunlar arasında en elverişli olanları ise Ihlara Vadisi ve Göreme Vadisi idi.
Roma’nın zulmü İmparator Diocletianus döneminde zirveye çıkarken, hemen ardından gelen İmparator Konstantin (Bkz: Constantinus) döneminde ise sona erdi. Milano Fermanı ile Hristiyanlara ibadet serbestisi gelmişti.
Bu gelişmenin ardından Kapadokya bir Hristiyanlık merkezi haline geldi. Özellikle Doğu Roma (veya Bizans) döneminde Göreme’de onlarca manastır açıldı.
Manastır yaşamının merkezi haline gelen Kapadokya’da Göreme Kiliseleri’nin özel bir yeri vardır. Dilerseniz bu konuyu daha detaylı incelemek için tarihte Anadolu’da yaşamış olan azizlerden söz edelim.
Anadolu’da Yaşamış Olan Azizler
Anadolu’da yaşamış olan azizler arasında Hristiyanlık tarihinin en ünlü isimleri var. Bu yüzden Türkiye’deki birçok şehir, Hristiyanların hac yolu üzerinde konumlanır. Bu tarihi kentlerden en önemlileri ise Efes, Demre, Kapadokya ve Antakya’dır.
Örneğin dünyada yaygın olarak Santa Claus (Noel Baba) olarak bilinen Aziz Nikolaos, Demre’de yaşamıştır. Yine Hristiyanlığın en önemli azizlerinden Aya Yorgi (Aziz George) Kapadokya’da doğmuştur. Hz. İsa’nın havarilerinden Aziz Petrus‘un kurduğu St Pierre Kilisesi, halen Antakya’da görülebilir.
Bunlara ek olarak, adı hem Antakya, hem de Kapadokya ile özdeşleşen Aziz Simeon vardır. Hayatını bir sütunun üzerinde geçiren Simeon, keşişlik konusunda adeta çığır açmıştır. Hem Kapadokya‘da, hem de Antakya‘da Aziz Simeon’a adanmış birer kilise vardır.
Ancak Kapadokya tarihine damga vuran en önemli Kilise lideri, Aziz Basileios (St. Basil the Great) adında ünlü bir din adamıdır. Üst satırlarda saydığım diğer azizler ile aynı dönemde yaşamış olan Basileios, 330 yılında Kayseri’de doğmuştur.
Erken dönem manastır hayatına yeni bir şekil veren Basileios, Göreme‘deki kiliseleri yeni bir disiplin altında toplamıştır. Bu konu ile ilgili daha çok bilgi için Kapadokya Manastırları isimli yazıyı tavsiye ederim.
Göreme Açık Hava Müzesi Kiliseleri
Göreme Açık Hava Müzesi Kiliseleri ekseriyetle Bizans İmparatorluğu döneminde inşa edilmiş. Kayalara oyulmuş kilise ve şapeller gibi ibadethaneler ve yemekhane gibi sosyal alanlar Göreme Vadisi’ndeki yapılaşmanın çekirdeğini oluşturuyor. Hristiyan sanatının en nadide örneklerini buradaki yapıtlarda görmek mümkün.
Sanat tarihçilerine göre, sonraki yıllarda Avrupa’daki kiliselerde kullanılan geometrik süslemeler, ilk olarak Göreme Vadisi’ndeki kilise ve şapellerde ortaya çıktı.
Göreme’de birçok irili ufaklı kilise var. Bunlar arasından en ayırt edici özelliklere sahip olan beş tanesini, aşağıdaki satırlarda sizlere tanıtmak isterim.
1. Azize Barbara Kilisesi
Azize Barbara Kilisesi, Hristiyan olduğu için babası tarafından zulmedilen bir kadının anısına inşa edilmiş. Gördüğü baskıya rağmen inancından dönmeyen Barbara, erken dönem Hristiyanlık şehitlerinden kabul ediliyor.
Haç planlı kilisenin içindeki en belirgin figür olarak “Pantokrator İsa” freski dikkat çekiyor. Bunun haricindeki diğer freskler, gerçekten ziyaretçilerin hayal gücünü zorlayacak cinsten. Gizem uyandıran motiflerin içinde çekirge, ejderha ve yılan figürleri dikkat çekiyor.
2. Elmalı Kilise
Elmalı Kilise, dört sütun tarafından taşınan dokuz adet küçük kubbeye sahip bir yapı. 12. yüzyılda inşa edilmiş olan kilise, kapalı haç planına göre tasarlanmış. Kilisenin tavanlarında Lazarus’un diriltilmesi, İsa’nın son akşam yemeği, İsa’nın Kudüs’e girişi ve İsa’nın cehenneme inişi gibi dini hikâyeler resmedilmiş.
3. Yılanlı Kilise
Yılanlı Kilise bu ilginç ismini Aya Yorgi’nin (Bkz: Aziz George) resminden alıyor. Aziz George’un savaştığı efsanevi yeşil ejderha yılana benzetildiği için, yerli halk buraya Yılanlı Kilise adını vermiş. Kilisenin duvarlarında ve tavanında İncil’den bazı sahnelerin resmedildiği freskler bulunuyor.
Yılanlı Kilisesi’nin en önemli özelliklerinden biri de Hristiyanlara inanç serbestliği getiren İmparator Konstantin‘e adanmış fresklere sahip olması. Ayrıca Konstantin’in annesi Helena’nın Kudüs’e yaptığı ziyarette kutsal emanetleri bulması da resmedilmiş.
4. Tokalı Kilise
Tokalı Kilise, Göreme’deki kaya kiliseleri arasında hacim olarak en büyük olanı. Dört ayrı bölüme sahip olan kilisede en etkileyici freskler, Eski Kilise ve Yeni Kilise bölümlerinde görülebilir.
İncil’deki en önemli olayların işlendiği freskler halen canlılığını korumaktadır. Tokalı Kilise‘deki freskleri diğerlerinden ayıran en ayırt edici özellik, mavinin oldukça canlı bir tonunun bolca kullanılmış olmasıdır.
5. Karanlık Kilise
Karanlık Kilise, Göreme Açık Hava Müzesi’ndeki en iyi korunmuş fresklere sahip. Karanlık Kilise, 11. yüzyılın Bizans sanatını en güzel biçimde yansıtan yerlerden biri. Bu sebeple de tüm dünyada Kapadokya’nın gizli mücevheri olarak kabul görüyor.
Üstteki resimden de anlayacağınız üzere bu kilisede harika çizimler var. Sanat tarihi ile yakından ilgilenen bir turist rehberi olarak size bu kiliseyi mutlaka görmenizi öneririm.
Ancak bu noktada bir detaydan bahsetmek gerek: Maalesef Karanlık Kilise’ye girerken ekstra ücret ödemek gerekiyor. Yani Göreme Açık Hava Müzesi’ne girerken alacağınız bilet burada geçerli değil.
Göreme Açık Hava Müzesi Giriş Ücreti 2023
Göreme Açık Hava Müzesi giriş ücreti 2023 yılında 300 Türk Lirası‘dır. 18 yaşın altındaki öğrenciler için giriş ücretsizdir. Müze, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı olduğu için girişte müzekart geçerlidir. Bilet fiyatlarına ilişkin bilgiler en son 21 Mayıs 2023 tarihinde güncellenmiştir.
Göreme Açık Hava Müzesi Ziyaret Saatleri 2023
Göreme Açık Hava Müzesi ziyaret saatleri sabah 08:00 ile akşam 17:00 saatleri arasındadır. Göreme Açık Hava Müzesi her gün ziyarete açıktır. Açılış ve kapanış saatlerine ilişkin bilgiler en son 21 Mayıs 2023 tarihinde güncellenmiştir.
Türkiye’deki müzelerde ziyaret saatleri bazen değişiklik gösterebilir. Bu sebeple Göreme Ören Yeri’nin resmi internet sitesini ziyaret edip, son durumu kontrol edebilirsiniz.
Önerilen Diğer Yazılar
Göreme Açık Hava Müzesi, Kapadokya’da gezilecek yerler arasında ilk sırada geliyor. Ancak onun haricinde Ihlara Vadisi gibi binlerce yıllık yaşam merkezleri, Derinkuyu ve Kaymaklı gibi yeraltı şehirleri de var. Kapadokya’nın tüm zenginliklerini kuşbakışı olarak görmek için sıcak hava balonu turu da yapabilirsiniz.
Bu sitede başta İstanbul olmak üzere Türkiye’nin en çok ziyaret edilen tarihi eserlerini tanıtmaya çalışıyorum. Bunlar arasında Adıyaman’daki Nemrut Dağı, Trabzon’daki Sümela Manastırı ve Şanlıurfa’daki Göbeklitepe gibi yerler de ilginizi çekebilir.
Bu başlıkta mavi renkle işaretli tüm kelimeler, konuyla ilgili daha ayrıntılı yazılara link vermektedir. Eğer bu yazı hoşunuza gittiyse, önerdiğim diğer müzelerin ve tarihi eserlerin de gizemlerini keşfedebilirsiniz.
Göreme Açık Hava Müzesi Hakkında Bilgi by Serhat Engül
Leave a Reply